عملیات فتح المبین که با شرکت نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران ، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، نیروهای بسیج مردمی ، جهاد سازندگی و پشتیبانی نیروی هوایی از تاریخ دوم فروردین 1361 به مدت هشت روز در منطقه عمومی دزفول- شوش انجام پذیرفت ، از جمله عملیات موفقی بوده است که در پایان 18 ماه اشغال نظامی قسمتی از خاک زرخیز خطه خوزستان، ضربه ای قاطع در زمان و مکانی مناسب به نیروهای متجاوز عراق وارد نمود.

عملیات فتح المبین حیثیت و اعتبار نیروهای مسلح ما را در جهان بالا برد و ناظران مغرض نظامی دنیا مجبور شدند به پیروزی های رزمندگان ما اعتراف نمایند و ارزیابی های خود را به نفع ما تغییر دهند.

رسانه های گروهی و دستگاه های تبلیغاتی بسیاری از کشورها به رغم اعمال نظر تنگی در بیان واقعیات، به شکست نیروهای عراق اقرار نمودند ولی شمار اسرا و میزان تلفات و ضایعات دشمن را به نسبتی اندک باز گو کردند، در حالی که نتیجه این عملیات به اسارت گرفتن بیش از 15 هزار نفر از نیروهای عراق ، کشته و زخمی کردن شمار زیادی از آنان و آزادسازی بخش وسیعی از خاک میهن اسلامی ایران عزیز(حدود 2400 کیلو متر مربع) بود. عراق متجاوز مانند گذشته این شکست مفتضحانه را با عنوان عقب نشینی تاکتیکی توجیه نمود.

تک مختل کننده عراق در روز 60/12/29

جابه جایی ها و تمرکز جدید یگان های لشکر 92 زرهی در منطقه جنوب شرقی رقابیه و استقرار کامل یگان های لشکر 77 پیاده در منطقه شوش، ایراد سخنرانی ها و اظهار نظرهای مختلف در مجامع عمومی در ارتباط با تک قریب الوقوع نیروهای خودی و دیگر شواهد که بر اجرای یک عملیات تهاجمی گسترده دلالت می نمود، موجب شد تا دشمن پیش بینی و برآورد نماید که نیروهای ما به زودی هجومی را در مناطقی که یگان های عراقی تمرکز یافته بودند، شروع خواهند نمود.

لذا پیش دستی کرده و با عملی شاید حساب نشده به منظور برهم زدن سازمان یگان های تک ور ما، در مورخه 60/12/29 تک های مختل کننده ای را در جبهه های شوش و انگوش و رقابیه اجرا نمود. نیروهای عراقی هر چند موفق شدند در منطقه رقابیه اندکی پیشروی کنند، لیکن تلاش های آنان نتیجه قطعی نداشت و نیروهای ما ضمن وارد آوردن خسارات و تلفات قابل ملاحظه به دشمن، مواضع خود را حفظ و به سرعت تجدید سازمان نمودند.

اجرای عملیات

در ساعت 19:00 روز یکم فروردین 1361 سرانجام تصمیم گرفته شد که به منظور نقش بر آب نمودن اهداف عراق از اجرای تک های مختل کنندۀ روز 1360/12/29، در ساعت00:30 روز دوم فروردین 1361 طرح عملیاتی کربلای 2 با تغییراتی جزیی به مرحله اجرا درآید، زیرا اگر به دشمن فرصت بیشتری داده می شد، ممکن بود تک مختل کننده ای را نیز در مناطق مسئولیت قرار گاه های نصر و قدس اجرا نماید، که در آن صورت مشکلات عدیده ای در مسیر اجرای عملیات به وجود می آمد.

دشمن تصور کرده بود با اجرای تک های مزبور ضربه ای کاری بر توان رزمی نیروهای ما وارد ساخته و ما قادرنخواهیم بود در کوتاه مدت اقدام به عمل آفندی نمائیم. اما تصمیم به موقع فرماندهان عملیات کربلای2 (فتح المبین) که دور از انتظار دشمن بود، سبب غافلگیری دشمن شد..

پیام اعلام ساعت (س) روز (ر) به شرح زیر بود :

از قرارگاه کربلا به قرارگاه قدس، فجر، نصر و فتح: ساعت00:30 روز 61/1/2 تعیین و شروع عملیات با رمز بسم الله القاصم الجبارین، یا زهرا (ع) خواهد بود.

استعداد و ترکیب نیروهای خودی:

11 تیپ پیاده از سپاه پاسداران (75 گردان) و 9 تیپ پیاده و 5 تیپ زرهی(14 تیپ) از ارتش برای اجرای عملیات سازماندهی شده بودند. در این عملیات22 گردان توپخانه از ارتش عملیات را پشتیبانی می کرد.

سازماندهی نیروهای خودی برای اجرای عملیات

نیروهای ارتش و سپاه پاسداران در چهار قرارگاه به شرح زیر سازماندهی شدند:

1- قرارگاه قدس

سه تیپ پیاده از سپاه پاسداران، یک تیپ پیاده و یک تیپ زرهی از ارتش در شمال غرب برای تصرف عین خوش و تنگ ابوغریب.

2- قرارگاه نصر

دو تیپ پیاده از سپاه پاسداران، چهار تیپ پیاده و یک تیپ زرهی از ارتش در شمال شرق برای تصرف سه راهی قهوه خانه، تپه های علی گره زد و شاوریه.

3- قرارگاه فجر

سه تیپ پیاده از سپاه پاسداران و سه تیپ پیاده و دو گردان تانک از ارتش برای تصرف تپه های ابوصلیبی خات.

4- قرارگاه فتح

سه تیپ پیاده از سپاه پاسداران، یک تیپ پیاده هوابرد و دو تیپ زرهی از ارتش برای تصرف تنگ رقابیه و تنگ برقازه.

عملیات کربلای 2 ( فتح المبین ) در چهار مرحله به شرح زیر اجرا شد :

1-مرحله یکم روز های دوم و سوم فروردین توسط فرماندهان عملیات به کلیه قرارگاه های تابعه ابلاغ و سپس هجوم یگانه ها به مواضع دشمن آغاز شد.

در مرحله یکم عملیات به قرارگاه های نصر ، قدس ،فجر . فتح ماموریت های مختلفی را ابلاغ شده بود.

الف عملیات قرارگاه نصر: آغاز عملیات با استفاده از تاریکی شب و توام با غافلگیری مورد نظر بود، لذا نیروهای تک ور که قبلا مسیرها را شناسایی کرده بودند ، تلاش کردند بدون استفاده از آتش خود را به مواضع پدافندی دشمن نزدیک کنند تا بتوانند با یک هجوم سریع، مواضع آنان را تسخیر نمایند.

ب عملیات قرارگاه قدس: عناصری از قرارگاه قدس در شب یکم از کوه ممله عبور نمودند و در شیار وسیعی که در دامنه جنوبی این کوه وجود داشت، اجتماع کردند تا طبق دستور هجوم خود را برای دسترسی به محور دهلران عین خوش اجرا کنند.

پ- قرار گاه فتح: در مرحله یکم عملیات، برای قرارگاه فتح نیز مانند قرارگاه فجر، نقش تثبیت کننده در نظر گرفته شده بود.

ت عملیات قرارگاه فجر: وظیفه قرارگاه فجر در مراحل مختلف عملیات، صرفا تثبیت دشمن نبود بلکه ماموریت داشت که وظایف واگذاری در طرح عملیات کربلا 2 را اجرا نماید.

2- مرحله دوم عملیات فتح المبین (روزهای چهارم ، پنجم و ششم فروردین)

الف قرارگاه نصر: به منظور رفع تهدید موجود و انهدام نیروهای دشمن در منطقۀ دشت عباس و محور مواصلاتی دشمن در تل حسن بربوطی در ساعت 01:00 روز 1361/1/4 همزمان با قرارگاه قدس تک می نماید.

ب قرارگاه قدس: ماموریت قرارگاه قدس در مرحله دوم عملیات، در تقدم یکم حفظ مواضع عین خوش و پدافند در منطقه متصرفی و در تقدم دوم، تک با یگان های پیاده به منظور انهدام یگان های تانک دشمن در دشت عباس و تصرف تپه 202 و الحاق با قرارگاه نصر بود.

پ قرارگاه فجر: طبق دستور در این مرحله به قرارگاه فجر ماموریت تک ابلاغ نشد اما در عمل ماموریت این قرارگاه کماکان حفظ فشار روی دشمن و تثبیت نیروهای خصم در منطقه ارتفاعات ابوصلیبی خات بود.

ت- قرارگاه فتح : ماموریت این قرارگاه با این تفاوت که قرارگاه فجر در جناح راست آن پیشروی نمی کرد، صرفاً مسئول تثبیت دشمن بود.

3- مرحله سوم عملیات (روز هفتم فروردین )

در این مرحله مأموریت قرارگاه های چهارگانه تابعه چنین بود :

الف قرارگاه قدس: کماکان عین خوش را حفظ و در منطقه پدافند نمائید.

ب قرارگاه نصر: تک کنید، هدف های پیروزی 1 (سایت 5 )و فتح (تپه بر قازه )را تامین نمائید.

پ قرارگاه فجر: تک کنید هدف رادار و سایت 4 را تامین نمائید و بنا به دستور احتیاط قرارگاه کربلا را تشکیل دهید.

ت- قرارگاه فتح: مناطق متصرفی را نگهداری نمائید و در تصرف و تأمین هدف فتح، با قرارگاه نصر همکاری نمائید.

4- مرحله چهارم عملیات فتح المبین (روز هشتم فروردین )

الف قرارگاه نصر: تک نموده هدف فتح 1 را تأمین و با عناصر قرارگاه فتح الحاق نمائید. عناصر باقی مانده دشمن را در منطقه دشت عباس پاکسازی نموده و در خط سرخ پدافند نمائید. بنا به دستور، تیپ 3 لشکر 92 زرهی را از کنترل عملیاتی خارج و در اختیار قرارگاه فتح قرار دهید.

ب قرارگاه فتح: آماده باشید در منطقۀ محوله در امتداد خط سرخ پدافند نمائید.

پ قرارگاه قدس: در منطقه محوله در امتداد خط سرخ پدافند نمائید.

ت- قرارگاه فجر: تک قرارگاه نصر و فتح را پشتیبانی نمائید. در منطقه محوله پدافند نمائید.

پیروزی و پایان عملیات

صبح روز نهم فروردین 1361 فرمانده نیروی زمینی (سرهنگ صیاد شیرازی ) و فرمانده سپاه پاسداران (برادر محسن رضایی ) به منظور اطمینان از تصرف و تأمین کلیۀ هدف های عملیات فتح المبین و بازدید از خط سرخ ، به اتفاق قسمتی از عناصر ستاد خود و تعدادی از فرماندهان توسط یک فروند بال گرد 214 ابتدا به چنانه و سپس به عین خوش حرکت کردند. روز نهم فروردین پس از اینکه فرماندهان اطمینان حاصل کردند مأموریت قرارگاه کربلا 2 در عملیات فتح المبین به صورت کامل اجرا شده است، دستورات لازم که برای پدافند از مناطق متصرفی و آماده شدن برای طرحریزی و اجرای عملیات کربلا 3 (آزاد سازی خرمشهر )بود، صادرشد.

نتایج عملیات فتح المبین

1. آزادسازی حدود 2200 کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی.

2. منطقه عین خوش، ارتفاعات بلتا، شاوریه، علی گره زد، ابوصلیبی خات، تینه، برقازه، میشداغ و چاههای نفت ابوغریب و برقازه آزاد شد.

3. 2500 نفر کشته و زخمی و 16000 اسیر تلفات سنگین ینروهای عراقی بود.

4. 270 دستگاه تانک، 150 دستگاه نفربر، 6 فروند هواپیما، 3 فروند بالگرد منهدم گردید.

5. 150 دستگاه تانک، 170 دستگاه نفربر، 125 عراده توپ و 500 دستگاه خودرو سالم همراه هزاران سلاح سبک و تجهیزات و لوازم مخابراتی به غنیمت ایران درآمد.

بازتاب های سیاسی عملیات فتح المبین

گزارش رویتر در 1361/1/7

صدام امروز خواستار آتش بس و حل و فصل مناقشه با ایران از راه های صلح آمیز که حقوق عادلانه تاریخی و قانونی را تضمین کند، شد.

بی بی سی

با تأکید بر پیروزی رزمندگان ایران ، سقوط صدام را زنگ خطری برای کشورهای منطقه تلقی نمود.

واشنگتن پست و اکثر رسانه های امریکایی:

دولت امریکا تصور می کرد دولت انقلابی در معرض سقوط قرار دارد ولی امروز ایران با برتری یافتن به نیروهای عراقی در جبهه جنگ و سرکوب چریک های ضددولتی (منافقین) تهدید بزرگی برای کشورهای نفت خیز خلیج فارس می باشد.

پیام امام راحل به ملت مسلمان و نیروهای مسلح در خصوص عملیات فتح المبین

اخبار غرورآفرین جبهه های نبرد علیه قوای شیطانی را یکی پس از دیگری دریافت نمودم. قلمم قاصر است که احساسات خویش را ابراز کنم. به قوای مسلح اسلامی که خدایشان نصرت آخرین را نصیب فرماید تبریک عرض می کنم. مبارک باد بر شما عزیزان افتخار آفرین، پیروزی بزرگی را که با یاری ملائکه ا... و نصرت ملکوتی نصیب اسلام و کشور عزیز ایران کشور بقیه ا... الاعظم ارواحنا له الفدا نمودید.

رحمت واسعه خداوند بر آن مادران و پدرانی که شما شجاعان نبرد در میدان کارزار و مجاهدان با نفس در شب های نورانی را در دامن پاکشان تربیت نمودند. مژده باد به شما جوانان برومند در تحصیل رضای پروردگار که از بالاترین سنگرهای روحانی و جسمانی ظاهری و باطنی پیروزید. مبارک باد بر بقیه ا... ارواحنا له الفدا وجود چنین رزمندگان ارزشمند و مجاهدان فی سبیل ا... که آبروی اسلام را حفظ و ملت ایران را روسپید و مجاهدان راه خدا را سرافراز نمودید. ملت بزرگ ایران و فرزندان اسلام به شما سلحشوران، افتخار می کند.

آفرین بر شما که میهن خود را بر بال ملائکه ا... نشاندید و در میان ملل جهان سرافراز نمودید. مبارک باد بر ملت چنین جوانان رزمنده ای و بر شما چنین ملت قدردانی که به مجرد فتح و پیروزی توسط رزمندگان به دعا و شادی برخاستید. اینجانب از دور دست و بازوی قدرتمند شما را که دست خداوند بالای آن است، می بوسم و بر این بوسه افتخار می کنم. شما دین خود را به اسلام عزیز و میهن شریف ادا کردید و طمع ابرقدرت ها و مزدوران آنان را از کشور خود بریدید و سخاوتمندانه در راه شرف و عزت اسلام جهاد کردید.

درود بر فرماندهان بزرگوار، رزمندگان و بر همه مجاهدان راه عظمت کشور و اسلام، و نفرت و لعنت بر منافقان و منحرفانی که می خواستند یکی از انبارهای مهمات چنین مجاهدانی را به آتش بکشند و غضب و سخط خداوند بر آن خدانشناسانی که با کمک به صدام عفلقی می خواستند او را نجات دهند و شکر بی پایان خداوند را که توانستید مفتضحانه نیروهای کفر را در بارگاه قادر متعال بی آبرو و در پیشگاه ملت های مسلمان منفور نمائید. من از خدای تعالی نصرت نهایی شما عزیزان و شکست مخالفان حق را خواستارم. درود بر شما و رحمت بر شهیدان راه حق و شهدای جبهه نبرد حق علیه باطل و سلام بر عبادالله الصالحین.

منابع:

1- کتاب ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس:جلد اول، نبرد های غرب دزفول، فصل چهارم، نشرساعس آجا

2- نگرش علمی به عملیات فتح المبین ، نصرت الله معین وزیری، سازمان حفظ و آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران ، 1385

3- کتاب اطلس نبردهای ماندگار/ نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی/ سازمان ایثارگران

منبع:

1. سایت هیئت معارف جنگ شهید سپهبد علی صیاد شیرازی

2. پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس شهید حاج قاسم سلیمانی